Avrupa’nın finansal kurtarma fonuna liderlik edecek bir yarışma, üç adayın ilgi odağıyla sona eriyor. Ancak aylarca süren yarışın ardından askıda kalan bir soru devam edecek gibi görünüyor: Kazananın yeni ekonomik şoklara rağmen yapacak yeterince işi olacak mı?
Euro para birimini paylaşan 19 ülkenin maliye bakanları Perşembe günü Lüksemburg’da, on yıl önce euro bölgesi borç krizi sırasında oluşturulan Avrupa İstikrar Mekanizması’nın genel müdürü olarak Alman Klaus Regling’in halefi konusunda karar verebilirler. Ayrıca kararı Temmuz ayına kadar erteleyebilirler.
Fonun ikinci başkanı olma yolunda iki eski maliye bakanı, Lüksemburg’dan Pierre Gramegna ve Portekiz’den Joao Leao ile İtalya’dan üst düzey bir Avrupa Komisyonu yetkilisi olan Marco Buti yer alıyor.
Avrupa İstikrar Mekanizması bir paradoksla karşı karşıya olduğu için Ekim ayında beş yıllık bir dönem için biri devralacak.
Acil yardımla bir avuç savunmasız ülkeyi kurtardı ve 2010-2015 borç krizi sırasında Avrupa tek para birimini sağlam tuttu. Ancak ESM, mali açıdan sorunlu ülkelerle ve kurtarma için bir koşul olan kemer sıkmayla olan bağlantısı nedeniyle siyasi olarak damgalandı.
Sonuç olarak, koronavirüs pandemisi vurduğunda ve ESM, bir bütün olarak avro ülkelerinin üstesinden gelmesi için 240 milyar avroya (250 milyar dolar) kadar teklif etme yetkisine sahip olduğunda, hiçbiri destek istemedi.
71 yaşındaki Regling, Bruegel düşünce kuruluşu tarafından bu ay Brüksel’de düzenlenen bir konferansta “ESM hiçbir zaman popüler olmadı ve bugün bile bazı ülkelerde popüler değil” dedi.
2012’de kurulan ESM’nin euro’nun korunmasına yardımcı olduktan sonra konuyla ilgisi hakkında sorularla karşı karşıya kalması, hem çalkantılı ekonomik zamanların hem de Avrupa Birliği’nin kurumsal evriminin bir işaretidir.
Ekonomik şoklar o kadar fazla ki, Avrupa Merkez Bankası Çarşamba günü, rekor enflasyonla mücadele için 11 yıldır ilk kez faiz oranlarını artırma planının ardından üye ülkeleri artan borçlanma maliyetlerinden korumak için bir piyasa desteği yaratma sözü verdi. Bazı avro ülkelerinin tahvillerindeki satış, on yıl önceki borç krizinin merkezi bir özelliğiydi.
Bu kriz sırasında, ESM ve selefi, euro hükümetleri tarafından ortaklaşa desteklenen tahvilleri uluslararası yatırımcılara satarak acil durum fonları topladı. 2010’dan 2018’e kadar her iki kuruluş da beş ülkeye toplam yaklaşık 300 milyar avro sağladı: Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İspanya ve Kıbrıs.
ESM’nin temelini oluşturan ortak borç ilkesi, Avrupalı liderlerin çok farklı bir kriz türüyle, yani pandeminin tetiklediği durgunlukla mücadele için 700 milyar avrodan fazla yetkilendirme yolunun açılmasına yardımcı oldu.
NextGenerationEU olarak adlandırılan bu program, 27 ulustan oluşan bloğun yürütme kolu olan Avrupa Komisyonu tarafından yürütülüyor ve aynı zamanda ulusal sermayelere yardım etmek için tahvil satışını da içeriyor. ESM’den farklı olarak, komisyon kredilerin yanı sıra hibeler de sunuyor, tüm AB ülkelerine fon sağlıyor ve euro bölgesi kurtarmalarını karakterize eden bütçe kemer sıkma gerekliliklerinin hiçbirini bağlamaz.
Şimdi, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının bir sonucu olarak Avrupa ekonomisi daha fazla sıkıntıyla karşı karşıya kalırken, NextGenerationEU, üye ülkelerin kendilerini Rus kömürü, petrolü ve doğal gazından uzaklaştırma yönündeki baskısıyla daha yakından uyumlu hale geliyor.
Yakın tarihli bir konferansta ESM’nin NextGenerationEU ile birleştirilmesi gerekip gerekmediği sorulduğunda, Regling bu fikri reddetti. ESM’nin “kriz yönetimi – geçici” olduğunu, diğer programın ise daha uzun vadeli yatırım hedeflerine odaklandığını söyledi. İkisini birleştirmek “mantıklı değil” ve Uluslararası Para Fonu’nu Dünya Bankası ile birleştirmek gibi olacağını söyledi.
Regling, ESM’nin değerinin yalnızca konuşlandırılmakla kalmayıp aynı zamanda kolayca kullanılabilir olmasında yattığının sinyalini verdi.
“12 yıl önce olan işi kabul ettiğimde en büyük endişem sıkıcı hale gelmesiydi” dedi. “O zaman çok heyecan verici oldu. Ve ilk tahvilleri çıkarmak için birkaç ay içinde hazır olmamız gerekiyordu.”
Regling’in halefi kim olursa olsun verebileceği en iyi tavsiye bu olabilir.