Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki sınır çatışmaları, yaklaşık iki yıl içinde uzun zamandır hasımlar arasında çıkan en büyük savaş patlamasında her iki tarafta da yaklaşık 100 askeri öldürdü ve daha da büyük düşmanlık korkularını körükledi.
İşte iki komşu arasındaki on yıllardır süren çatışmaya ve son çatışmalara bir bakış.
HER ŞEY NE İLE İLGİLİ?
Ermenistan ve Azerbaycan, otuz yılı aşkın bir süredir Dağlık Karabağ konusunda bir çatışmada karşı karşıya geldi.
Dağlık bölge Azerbaycan’ın bir parçası, ancak 1994’te sona eren ayrılıkçı savaştan bu yana Ermenistan tarafından desteklenen etnik Ermeni güçlerinin kontrolü altında.
Güney Kafkasya’daki bölge, yaklaşık olarak ABD’nin Delaware eyaleti büyüklüğünde, yaklaşık 4.400 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır.
Sovyet döneminde, çoğunlukla Ermeni nüfuslu bölge, Azerbaycan’da özerk bir statüye sahipti. Hıristiyan Ermeniler ile çoğunlukla Müslüman Azeriler arasında, 1915’te Müslüman Osmanlı Türkleri tarafından 1,5 milyon Ermeni’nin katledilmesinin anılarıyla alevlenen, uzun süredir kaynayan gerilim, Sovyetler Birliği’nin son yıllarında yıpranırken kaynadı.
1988’de bölge Ermenistan’a katılmak için teklif verdiğinde çatışmalar başladı ve 1991 Sovyet çöküşünden sonra düşmanlıklar tam bir savaşa tırmandı, tahminen 30.000 kişiyi öldürdü ve yaklaşık 1 milyon kişiyi yerinden etti.
1994 yılında savaş ateşkesle sona erdiğinde, Ermeni kuvvetleri sadece Dağlık Karabağ’ı değil, aynı zamanda toprak sınırlarının dışındaki geniş alanları da ele geçirdi.
İzleyen on yıllardaki uluslararası arabuluculuk çabaları diplomatik bir çözüme ulaşmayı başaramadı.
2020 SAVAŞI
27 Eylül 2020’de Azerbaycan, Dağlık Karabağ’ın kontrolünü geri almak için “Demir Yumruk” adlı bir operasyon başlattı.
Azerbaycan ile etnik, kültürel ve tarihi yakın bağları olan NATO üyesi Türkiye, Azerbaycan’a güçlü destek sundu.
6,700’den fazla insanı öldüren ağır topçu, roket ve insansız hava araçlarını içeren altı hafta süren çatışmalarda Azeri birlikleri, Ermeni güçlerini ayrılıkçı bölge dışında kontrol ettikleri bölgelerden çıkardı ve ayrıca Dağlık Karabağ’ın geniş parçalarını ele geçirdi.
10 Kasım’da Rusya’nın aracılık ettiği bir barış anlaşması, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’dan Ermenistan’a giden ana yolu tutan Laçin bölgesi de dahil olmak üzere Dağlık Karabağ dışında yaklaşık otuz yıl boyunca Ermeni kuvvetleri tarafından işgal edilen bölgelerin kontrolünü geri almasına izin verdi. Ermeni güçleri de Dağlık Karabağ’ın önemli bölümleri üzerindeki kontrolü teslim etmeyi kabul etti.
Rusya, anlaşma kapsamında barış gücü olarak hizmet etmek üzere bölgeye yaklaşık 2 bin asker yerleştirdi.
Anlaşma, muhalefetin anlaşmayı ülke çıkarlarına ihanet olarak kınadığı ve Başbakan Nikol Paşinyan’ın istifasını istediği Ermenistan’da yıllarca süren protestoları tetikledi. Paşinyan, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’ın tamamını ele geçirmesini engellemenin tek yolunun anlaşmayı savunarak baskıyı yıprattı.
VE YENİ DÜŞMANLIKLAR?
Azeri ve Ermeni güçleri arasında ara sıra çatışmalar bölgede defalarca patlak verdi, ancak Salı günü başlayan çatışmalar 2020 barış anlaşmasından bu yana en ciddi olanıydı.
Her iki taraf da düşmanlığı başlatmakla birbirini suçladı, Ermenistan Azerbaycan’ı sebepsiz bir saldırı yapmakla suçladı ve Bakü, Ermeni güçlerinin bombardımanına karşılık verdiğini söyledi.
Ermenistan en az 49 askerinin öldüğünü, Azerbaycan ise 50 askerinin öldüğünü söyledi.
Rusya, düşmanlıkların sona ermesi için müzakerelere yardımcı olmak için hızla harekete geçti, ancak aracılık etmeye çalıştığı ateşkes tutmayı başaramadı ve çatışmalar devam etti.
Salı günü geç saatlerde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ermenistan’ı da içeren Moskova’nın egemen olduğu birkaç eski Sovyet ülkesinden oluşan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’ne ait ülkelerin liderleriyle bir görüşmeye başkanlık etti. Liderler, çatışma bölgesine gruplaşmadan üst düzey yetkililerin de dahil olduğu bir bilgi toplama heyeti göndermeyi kabul etti.